Boşanma Davası ve Boşanma Sebepleri

4721 sayılı Türk Medeni Kanununa göre; taraflar arasındaki evlilik ilişkisi gerekli şartların varlığı halinde anlaşmalı veya çekişmeli boşanma davası açılarak ancak hâkim kararı ile sona erdirilebilir. Boşanma davası, aile mahkemesinde ya da aile mahkemesi olmayan yerlerde (aile mahkemesi sıfatıyla bakılmak kaydıyla) asliye hukuk mahkemelerinde diğer özel hukuk davalarından farklı usul kuralları uygulanarak yürütülen bir dava türüdür.

Boşanma davasının açılması ile birlikte taraflar arasında evlilik birliğine bağlı olarak gelişen nafaka, maddi ve manevi tazminat, ev eşyalarının paylaşımı vb. gibi hukuki sorunların da çözülmesi gerekir. Boşanma davası, eşler arasında yeni hukuki sonuçların ortaya çıkmasına neden olur. Örneğin, boşanma davasının açıldığı tarih (boşanmanın kesinleşmesi şartıyla) eşler arasındaki mal rejiminin tasfiye tarihi olarak kabul edildiğinden, tarafların boşanma davasının açılmasından sonra edindiği mallar mal paylaşımına dâhil edilmez.

Aile mahkemesi, boşanma davası yargılaması sonucunda boşanma kararı verdiğinde, mal paylaşımı dışındaki tüm çekişmeyi ortadan kaldıracak nitelikte bir karar vermelidir. Mal paylaşımı davası ise boşanma davasından ayrı bir dava şeklinde yürütülmelidir. Mal paylaşımı davası, boşanma davası ile aynı anda açılabileceği gibi boşanma davasının sona ermesinden sonra da açılabilir.

4721 Sayılı Türk Medeni Kanuna Göre Boşanma Sebepleri Nelerdir?

4721 sayılı Medeni Kanuna göre boşanma davası iki şekilde açılabilir:

• Anlaşmalı boşanma davası,
• Çekişmeli boşanma davası.

Anlaşmalı boşanma davası, her iki tarafın boşanmanın tüm sonuçları hakkında anlaşarak evlilik birliğini ortak irade ile sona erdirdiği dava türüdür.

Çekişmeli boşanma davası ise, taraflar arasında boşanmada hangi tarafın kusurlu olduğu, maddi ve manevi tazminat, nafaka, velayet, ev eşyalarının paylaşımı vb. gibi konularda belli bir çekişmenin yaşandığı bir dava türüdür. Çekişmeli boşanma davası, genel veya özel boşanma sebepleri olmak üzere iki kategorik sebebe dayanılarak açılabilir:

1. Genel boşanma sebepleri: Örneğin, geçimsizlik, mizaç uyuşmazlığı nedeniyle tartışma, hakaret, şiddet, güven sarsıcı davranışlar, evlilik yükümlülüklerini yerine getirmeme gibi sınırsız sayıda neden genel boşanma nedenleri olarak kabul edilir.

2. Özel boşanma sebepleri: Kanunda sınırlı sayıda sayılmış olan özel boşanma sebeplerine dayanan boşanma davaları şunlardır:

• Zina (aldatma) nedeniyle boşanma davası (TMK m. 161) ,
• Hayata Kast, Pek Kötü veya Onur Kırıcı Davranış nedenleri ile boşanma davası (TMK m. 162),
• Suç İşleme ve Haysiyetsiz Hayat Sürme sebepleri ile boşanma davası (TMK m. 163),
• Terk Sebebiyle boşanma davası (TMK m. 164),
• Akıl Hastalığı sebebiyle boşanma davası (TMK m. 165).

Özel boşanma sebepleri ile genel boşanma sebepleri farklı hukuki sonuçlar doğurur. Bir evlilikte özel boşanma sebepleri varsa, davacı, karşı tarafın kusurlu olup olmadığını ispatlamak zorunda değildir, yalnızca özel bir boşanma sebebi olduğunu ispatlaması yeterlidir. Halbuki genel boşanma sebepleri varsa boşanma kararı verilebilmesi için hem davacı hem de davalı birbirinin kusurunu ispatlamak zorundadır.

A. Anlaşmalı Boşanma Davası Nedir? Nasıl Açılır? (TMK 166/3)

Anlaşmalı boşanma davası en kısa süren ve tek celsede sona eren boşanma davasıdır. Anlaşmalı boşanma davası açabilmek için;

• Tarafların evliliği en az bir yıl sürmelidir,
• Taraflardan her ikisi boşanmak isteyecektir,
• Taraflar boşanmaya bağlı olan diğer hususlarda da anlaşacaktır; nafaka, mal rejimi, velayet hususları gibi,
• Taraflar hakim huzurunda protokolü kabul ettiğini beyan etmelidir.

Anlaşmalı boşanma davası ile boşanmak isteyen eşler, boşanma ve diğer hususlarda anlaştıklarına dair uzman bir boşanma avukatı ile birlikte protokol düzenlemeli ve her iki taraf protokolü imzalayarak mahkemeye sunmalıdır. Bunun yanında taraflar anlaşmalı olarak boşanmak istediğine dair ortak iradede bulunduğu bir dilekçe sunmalıdır.

Anlaşmalı boşanma davasında hakim, tanık dinlemez ya da delilleri değerlendirmeyecektir. Anlaşmalı boşanma davası, delillerin değerlendirileceği bir dava türü değildir. Hakim, hukuka uygun bir protokol düzenleyip düzenlemediklerine bakarak hukuka uygun ise duruşmada tarafların protokolde hemfikir olup olmadığını soracaktır. Tarafların hukuka uygun olarak düzenlediği protokol, mahkeme tarafından kabul görerek protokol doğrultusunda boşanmalarına karar verilecektir.

Anlaşmalı boşanma davasında her iki tarafın duruşmaya katılma zorunluluğu bulunmaktadır. Taraflar dava adına vekil atamış olsa dahi duruşmaya gelmek zorundadır.

B. Çekişmeli Boşanma Davası ve Boşanma Sebepleri

Türk Medeni Kanunu’nda boşanma sebepleri madde madde sayılmıştır. Kanunda bulunmayan bir sebebe dayanarak boşanma davası açılamayacaktır. Bu nedenle boşanmak isteyen kişi, neden boşanmak istediğini ve bu boşanma sebebinin kanunen hangi boşanma sebebine girdiğini bilerek dava açmalıdır. Türk Medeni Kanunu’na göre boşanma sebepleri:

• Evlilik birliğinin temelden sarsılması (şiddetli geçimsizlik),
• Zina (aldatma),
• Akıl hastalığı,
• Terk,
• Hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış,
• Suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme.

1-) Evlilik Birliğinin Temelden Sarsılması Nedeniyle Boşanma Davası

Evlilik birliğinin temelden sarsılması genel boşanma sebebidir. Tarafların evlilik birliği dava açan ya da taraflar açısından artık çekilmez hale geldiğinden evlilik birliğinin temelden sarsılması davası açılmaktadır. Taraflar arasında uyuşmazlık ve geçimsizlik şiddeti boşanmaya karar verebilecek durumda bir anlaşmazlık olmalıdır. Davayı açan taraf, evlilik birliğinin temelden sarsılmasında diğer eşin kusurlu olduğunu ispatlamakla mükelleftir. Davayı açan taraf, evlilik birliğinde davacı daha ağır kusurlu ise açılan davaya itiraz etme hakkı bulunmaktadır.

2-) Zina Nedeniyle Boşanma

Eşlerden birisinin evlilik birliği içerisinde isteyerek ve bilerek evlilik dışı cinsi münasebette bulunması nedeniyle açılan boşanma davasıdır. Zinayı öğrenen eşin dava açma süresi sebebin öğrenilmesinden itibaren 6 ay içerisinde, her halde beş yıl geçmekle dava hakkı düşmektedir. Zina nedeniyle boşanma davası özel boşanma sebebidir. Aldatılan kişi, açmış olduğu davada eşinin zina nedeniyle kendisine olan sadakat yükümlülüğünü ihlal ettiğini kanıtlamakla yükümlüdür. Ancak evlilik içerisinde eşinin zina eylemini bilen ve daha sonra bu eylemi affeden tarafın dava açma hakkı bulunmamaktadır.

3-) Akıl Hastalığı Nedeniyle Boşanma

Evlilik birliği eşlerden birisinin akıl hastası olması nedeniyle çekilmez hale gelmiş ve bu hastalığın geçme imkanı bulunmadığı hallerde dava açılmaktadır. Akıl hastalığı nedeniyle dava açmak için üç şart bulunmaktadır:

Akıl hastalığın evlilik sırasında olması gerekmektedir. Boşanma davası açıldığı vakit, eş, akıl hastası olmalıdır.

Akıl hastası olan eşin iyileşmeyeceği resmi sağlık kurul raporuyla tespit edilmelidir.

Akıl hastalığı nedeniyle evlilik birliği diğer eş için çekilmez hale gelmelidir.

4-) Terk Nedeniyle Boşanma

Terk, özel boşanma sebebidir. Ortak hayata konutu terk ederek eşe açılan boşanma davasıdır.

Terk nedeniyle boşanma davası açılabilmesi için üç şart bulunmaktadır:

Eşlerden birinin ortak konutu terk etmesi gerekmektedir. Aynı ev içerisinde yatakları ayırmak, cinsel bir temasta bulunmamak ya da küs kalmak bu durumu oluşturmamaktadır.

Terk eyleminin en az altı ay sürmüş olması gerekmektedir.

Terk eden eşe hakim tarafından ihtarda bulunulması ve eşin buna rağmen dönmemesi gerekmektedir.

5-) Hayata Kast, Pek Kötü veya Onur Kırıcı Davranış Nedeniyle Boşanma

Eşlerden biri, diğer eşe yönelik hayata kast ederek öldürme niyetinde olması, onuruna yönelik hakaretlerde bulunması ve yine vücut bütünlüğüne yönelik saldırıda bulunması halinde açılacak olan davadır.

Hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış nedeniyle boşanma davası, boşanma sebebinin öğrenildiği tarihten itibaren 6 ay, her halde bu sebebin doğumundan itibaren 5 yıl geçmesiyle düşecektir.

6-) Suç İşleme ve Haysiyetsiz Hayat Sürme

Eşlerden birisinin suç işlemesi değil, küçük düşürücü bir suç işlemesi halinde açılabilen dava türüdür. Suçun küçük düşürücü olma niteliği kanunen belirtilmemiştir; ancak toplum anlayışı ve hakim kanaatine göre takdir edilecektir. Bunun yanında diğer eşin sürekli olarak haysiyetsiz yaşamı alışkanlık etmesi halinde boşanma davası açılabilir.

Bu iki durumda da eş adına ortak hayat çekilmez bir hale gelmiş olmalıdır. Davayı açmak adına kanunen herhangi bir hak düşürücü süre öngörülmemiştir. Dava her zaman açılabilecektir.

Boşanma Davasında Görevli Mahkeme

Boşanma davasına bakan görevli mahkemeler aile mahkemeleridir. Aile mahkemeleri dışında başka bir mahkemede boşanma davası açıldığı vakit mahkeme, görevsizlik nedeniyle açılan davayı reddedecektir. Aile mahkemesi olmayan yerlerde görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesidir. Aile mahkemesi sıfatıyla asliye hukuk mahkemeleri boşanma davasına bakabilecektir.

Boşanma Davasında Yetkili Mahkeme

Boşanma davası açmak isteyen kişi, eşlerden birinin ikametgahında boşanma davası açabileceği gibi eşlerin boşanma davası açılma tarihinden altı ay öncesine kadar bulundukları ikametgahta boşanma davası açabilecektir.

Boşanma davalarında kesin yetki bulunmamaktadır. Eşini terk eden ve başka bir ilde yaşamaya başlayan eş yaşadığı ilden boşanma davası açabilecektir.

Boşanma davasında yargılama usulü

Boşanma davasında yargılama, aşağıdaki kurallar saklı kalmak üzere Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununa tâbidir (TMK m.184):

• Hâkim , boşanma veya ayrılık davasının dayandığı olguların varlığına vicdanen kanaat getirmedikçe, bunları ispatlanmış sayamaz.
• Hâkim , bu olgular hakkında gerek re’sen, gerek istem üzerine taraflara yemin öneremez.
• Tarafların bu konudaki her türlü ikrarları hâkimi bağlamaz.
• Hâkim , kanıtları serbestçe takdir eder.
• Boşanma veya ayrılığın fer’î sonuçlarına ilişkin anlaşmalar, hâkim tarafından onaylanmadıkça geçerli olmaz.

Hâkim , taraflardan birinin istemi üzerine duruşmanın gizli yapılmasına karar verebilir.